Nghe sách nói (audiobook) là một cách tuyệt vời để tận dụng thời gian chết, giúp tôi hoàn thành 10.000 bước đi bộ mà không thấy nhàm chán hay rửa một đống chén đĩa ngập bọt. Tuy nhiên, không giống như đọc sách in, tôi thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ phần lớn những gì mình đã nghe. Sau khi thử nghiệm nhiều phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản giúp thông tin từ sách nói đọng lại trong trí nhớ một cách hiệu quả hơn.
1. Chọn Sách Nói Phù Hợp Cho Việc Học Tập Chủ Động
Không phải tất cả sách nói đều được tạo ra như nhau khi nói đến khả năng học hỏi và ghi nhớ. Tôi từng có thói quen chọn sách ngẫu nhiên hoặc dựa trên sự phổ biến. Điều này dẫn đến sự thất vọng vì một số người đọc sách nói quá nhanh hoặc có giọng điệu đơn điệu. Số khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các ý chính trở nên khó khăn.
Việc lựa chọn sách nói phù hợp đã thay đổi hoàn toàn trải nghiệm của tôi. Tôi bắt đầu chọn những cuốn hồi ký và tự truyện khi thực hiện các công việc đơn điệu. Ví dụ, cuốn “Educated của Tara Westover” là một trong những cuốn yêu thích của tôi. Các sách nói được chia thành các chương ngắn, rõ ràng hoạt động tốt nhất cho việc nghe thụ động. Chúng cho phép tôi tạm dừng lời kể, suy ngẫm và tiếp thu nội dung từng chút một.
Khi tôi sử dụng Audible cho hầu hết các sách nói, ứng dụng này cho phép tôi nghe thử một đoạn mẫu. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình hay không. Đọc các đánh giá của người dùng trên một số trang web đánh giá sách và xếp hạng tốt nhất cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm kiếm những đề cập cụ thể đến phiên bản “sách nói” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác nhau giữa các định dạng.
Kiểm tra trước sách nói qua bản mẫu và đánh giá người dùng trên ứng dụng Audible.
Việc chọn đúng sách nói trong đúng tình huống sẽ giúp não bộ của bạn sẵn sàng tiếp thu và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy liên hệ những cuốn sách giàu kiến thức với một hoạt động tương tự. Chẳng hạn, tôi đã nghe cuốn “Born to Run” trong khi chạy bộ và cảm thấy mình đã tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách.
2. Điều Chỉnh Tốc Độ Phát và Sử Dụng Tính Năng Tua Lại Thông Minh
Tôi từng nghĩ rằng việc nghe sách nói với tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra rằng điều đó thường đồng nghĩa với việc bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại nhiều lần. Việc bật đi bật lại như vậy trở nên khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy tư duy của tôi.
Việc điều chỉnh tốc độ phát lại dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Đối với các chủ đề dễ hơn, quen thuộc, tôi tăng tốc độ một chút—ví dụ 1.25x—để giữ cho mọi thứ di chuyển. Nhưng đối với các ý tưởng phức tạp hoặc mới, việc giảm tốc độ xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường sẽ cho não bộ của tôi thời gian để xử lý thông tin.
Khi tôi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc chuyên sâu, tôi sẽ tạm dừng và phát lại ngay lập tức. Sự củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà tôi đã bỏ lỡ lần đầu.
Hãy để nội dung định hướng tốc độ nghe của bạn. Đôi khi, điều đó có thể có nghĩa là phải chậm lại hoặc tua lại một phần hoặc chương cụ thể nhiều hơn bạn mong muốn. Nhưng phần thưởng là bạn có thể ghi nhớ những bài học chính tốt hơn.
Điều chỉnh tốc độ phát sách nói (audiobook) trên giao diện ứng dụng để phù hợp với độ phức tạp của nội dung.
3. Ghi Chú Hoặc Đánh Dấu Trong Quá Trình Nghe
Việc nghe thụ động là nguyên nhân chính dẫn đến khả năng ghi nhớ kém của tôi. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú và nó đã tạo ra sự khác biệt lớn. Ghi lại các ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi duy trì sự tương tác tích cực. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua.
Hãy giữ cho việc này càng đơn giản càng tốt. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi thích Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh. Apple Notes cho phép bạn đọc ghi chú bằng giọng nói và tự động chuyển đổi thành văn bản. Điều này rất tiện lợi cho việc nghe sách nói mà hầu như không cần dùng tay.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ tính năng Clips và Bookmarks (hoặc đánh dấu). Các ứng dụng sách nói khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích của mình, viết ghi chú riêng hoặc chỉ đơn giản là đánh dấu các phần quan trọng. Sau đó, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Chức năng lưu "Clips" và đánh dấu "Bookmarks" trong ứng dụng Audible giúp ghi lại những đoạn sách nói quan trọng.
Nếu không thể viết hoặc đánh dấu trong khi nghe, hãy tạm dừng ở các phần chuyển chương để tóm tắt các ý chính bằng ứng dụng Ghi âm giọng nói (Voice Memo) trên iPhone hoặc ứng dụng Ghi âm (Recorder) trên Android. Cũng có nhiều ứng dụng ghi nhật ký bằng giọng nói có sẵn.
4. Kết Hợp Sách Nói Với Tóm Tắt Trực Quan Hoặc Văn Bản
Một số ý tưởng phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ riêng lời nói không thể đọng lại lâu dài.
Việc tạo tóm tắt trực quan hoặc văn bản giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi hoàn thành một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một sơ đồ tư duy đơn giản hoặc một dàn ý. Điều này cho thấy mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú.
Tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp phác thảo và mũi tên trên giấy hoặc sử dụng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hoặc các ứng dụng vẽ sơ đồ tư duy miễn phí. Hành động sắp xếp các suy nghĩ bằng tay một cách trực quan tạo ra những “móc” ghi nhớ mạnh mẽ hơn.
Nếu tóm tắt bằng văn bản hiệu quả với bạn, hãy viết ra những điểm mấu chốt bằng từ ngữ của riêng bạn. Chỉ riêng việc chuyển đổi âm thanh thành văn bản cũng có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú của bạn thường xuyên nếu bạn muốn ghi nhớ một cách có chủ đích.
Sử dụng ghi chú dán (sticky notes) để lập chỉ mục trực quan các chương sách trên ứng dụng Freeform của Apple.
Nhiều nghiên cứu khẳng định rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh sẽ kích hoạt nhiều phần của não bộ. Điều đó giúp việc gợi nhớ sau này dễ dàng và đáng tin cậy hơn.
5. Ngay Lập Tức Xây Dựng Kế Hoạch Hành Động
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi nhảy sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn trừu tượng, xa rời cuộc sống hàng ngày của tôi.
Bây giờ, tôi luôn cố gắng tạo ra một kế hoạch hành động ngay sau khi nghe xong. Điều này có thể đơn giản như việc viết ra một hoặc hai điều cần thử dựa trên lời khuyên của sách nói.
Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử vào tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn mỗi ngày.
Hiện nay, nhờ AI, chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo ra các bước hành động chi tiết.
Có một kế hoạch cụ thể kết nối các bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và việc hành động củng cố việc học thông qua thực hành.
Thông thường, tôi trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới cùng thể loại. Nếu không có bước này, sách nói chỉ trở thành một phần của tình trạng quá tải thông tin.
Tạo kế hoạch hành động cụ thể từ nội dung sách nói với sự hỗ trợ của công cụ trí tuệ nhân tạo (AI).
Nếu có thể, hãy tìm một người mà bạn có thể dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc giảng dạy củng cố kiến thức cơ bản của bạn, và người học cũng được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành một gia sư và trở thành một học sinh.
Việc ghi nhớ sách nói hiệu quả là vấn đề của sự chủ đích và tích cực trong khi nghe. Nó bắt đầu bằng việc chọn đúng cuốn sách và sau đó ghi chú để tạo tiền đề cho việc ghi nhớ tốt hơn. Xen kẽ đó, việc bổ sung các tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động giúp sách nói bám chặt vào trí nhớ của bạn.
