Deepfake, một công nghệ tổng hợp truyền thông dựa trên trí tuệ nhân tạo, đang ngày càng trở nên phức tạp và khó phân biệt với nội dung thật. Việc rơi vào bẫy deepfake có thể từ việc trở thành trò cười trong nhóm bạn cho đến những hậu quả nghiêm trọng hơn như bị thao túng hoặc lừa đảo. Nắm vững các dấu hiệu nhận biết deepfake sẽ giảm đáng kể nguy cơ bạn trở thành nạn nhân của chúng. Trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để phát hiện deepfake là chìa khóa để bảo vệ bản thân và cộng đồng trong không gian mạng ngày nay.
1. Sử dụng Công Cụ Tìm Kiếm Ngược Hình Ảnh và Video
Một trong những cách đơn giản nhất để xác định liệu nội dung bạn đang xem có phải là deepfake hay không là sử dụng tính năng tìm kiếm ngược hình ảnh hoặc video. Đây là phương pháp hiệu quả không chỉ để kiểm tra các hồ sơ giả mạo mà còn để nhận diện deepfake tinh vi.
1.1. Tìm kiếm ngược ảnh với Google Lens
Bạn có thể dễ dàng thực hiện tìm kiếm ngược hình ảnh bằng Google Lens. Khi bắt gặp một hình ảnh bạn muốn kiểm tra, hãy nhấp vào biểu tượng Lens (thường xuất hiện bên cạnh hình ảnh khi bạn mở rộng nó). Nếu cùng một hình ảnh xuất hiện trên nhiều trang web khác nhau với tên người hoặc mô tả khác nhau, hoặc rõ ràng đến từ các trang web ảnh stock, bạn có thể chắc chắn đó là ảnh giả mạo hoặc đã bị chỉnh sửa.
Biểu tượng Google Lens trên hình ảnh, minh họa công cụ tìm kiếm ngược giúp phát hiện deepfake
Ngoài ra, bạn có thể nhấp chuột phải vào hình ảnh đáng ngờ, sau đó chọn Sao chép địa chỉ hình ảnh. Tiếp theo, truy cập Google, chọn Tìm kiếm bằng hình ảnh trên thanh tìm kiếm của Google, dán địa chỉ hình ảnh vào (sử dụng CTRL + V) và thực hiện tìm kiếm. Tương tự như với ảnh thông thường, nếu bạn thấy hình ảnh có nhiều tên khác nhau trên các trang web hoặc xuất phát từ các kho ảnh có sẵn, đó là một dấu hiệu rõ ràng của nội dung giả mạo.
1.2. Kiểm tra video deepfake với các công cụ chuyên dụng
Đối với video deepfake, bạn có thể sử dụng các công cụ tìm kiếm ngược miễn phí như Deepware (deepware.ai). Các công cụ này hoạt động tương tự như các trang web tra cứu ngược số điện thoại, giúp bạn so sánh video đang xem với cơ sở dữ liệu để tìm ra các dấu hiệu chỉnh sửa hoặc giả mạo.
1.3. Nhận diện tài khoản giả mạo trên mạng xã hội
Việc phát hiện hồ sơ giả mạo trên mạng xã hội có thể phức tạp hơn. Lựa chọn tốt nhất là tìm kiếm hình ảnh hồ sơ trên Google và thực hiện tìm kiếm ngược. Hãy tìm kiếm tên hồ sơ và tên người dùng cùng với tên nền tảng mạng xã hội; sau đó, chọn hình ảnh liên quan đến hồ sơ đó qua biểu tượng Lens để kiểm tra tính xác thực.
2. Kiểm Tra Tương Tác Trực Tiếp (Live Interaction Test)
Thật đáng lo ngại, các vụ lừa đảo qua cuộc gọi video AI đang gia tăng. Tin tốt là bạn có thể dễ dàng đảm bảo mình không bị lừa bởi deepfake thông qua một bài kiểm tra tương tác trực tiếp đơn giản.
Hãy yêu cầu người đang gọi bạn cử động đầu sang một bên thật nhanh. Nếu đó là video giả mạo, cử động sẽ trông không tự nhiên. Bạn cũng dễ dàng phân biệt được với hiện tượng lag (độ trễ) thông thường, bởi vì cử động trong deepfake sẽ trông “robot” và cứng nhắc hơn.
Ngoài ra, bạn có thể nói một điều gì đó bất ngờ hoặc đặt họ vào thế khó. Những kẻ lừa đảo sử dụng video AI thường không giỏi phản ứng nhanh, điều này sẽ khiến chúng lúng túng. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu đáng ngờ nào, việc kết thúc cuộc gọi là một ý tưởng hay.
3. Quan Sát Sự Không Nhất Quán Trên Khuôn Mặt
Khi bạn xem video của một người thật, họ vẫn thể hiện những biểu cảm khuôn mặt chân thực, tự nhiên. Một điều thường được nhắc đến là AI thiếu cá tính, và trên thực tế, các công cụ này thực sự không giỏi trong việc tái tạo cảm xúc con người một cách thuyết phục.
Nếu bạn lo lắng rằng mình đang xem một deepfake, việc tìm kiếm sự không nhất quán trên khuôn mặt là một trong những cách dễ nhất để xác định liệu điều này có đúng hay không. Hãy quan sát xem họ có thể dễ dàng thay đổi biểu cảm hay không và cách miệng họ cử động khi nói. Mặc dù không phải ai cũng nói một cách hoàn hảo, nhưng bạn vẫn có thể nhận ra liệu đó có phải là người thật hay không chỉ dựa vào những yếu tố này.
4. Chú Ý Các Khuyết Điểm và Lỗi Vật Lý
Ảnh và video deepfake thường có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy chúng không thật. Ví dụ, bàn tay của người trong deepfake có thể trông không tự nhiên, đặc biệt là khi họ cố gắng đưa tay vào túi quần.
Bạn cũng nên để ý các cử động bất thường. Chẳng hạn, họ có thể cử động cánh tay theo cách mà một người bình thường sẽ không làm. Hãy chú ý đến cách người đó tương tác với phông nền nữa. Trong nhiều trường hợp, deepfake sẽ quá tách biệt với môi trường xung quanh đến mức trông rõ ràng là giả.
5. Lắng Nghe Giọng Nói Robot Hoặc Bị Nhiễu
Một trong những cách dễ nhất để biết liệu video có phải là deepfake hay không là lắng nghe giọng nói. Trong nhiều trường hợp, giọng của người trong video deepfake sẽ nghe như robot, ngay cả khi đã được cải thiện bằng AI. Và trong một số trường hợp khác, bạn sẽ nghe thấy những tiếng nhiễu hoặc lỗi trong giọng nói của họ.
Trong nhiều video deepfake, bạn sẽ nghe thấy những vấn đề nghe giống như máy tính không hoạt động bình thường. Hầu hết thời gian, những lỗi này không phải do sự cố camera mà là do người tạo deepfake đã không kiểm tra kỹ video của họ.
6. Sự Tương Tác Kém Với Vật Thể Xung Quanh
AI nổi tiếng là kém trong việc tái tạo sự tương tác của con người với các vật thể. Bạn có thể nhớ bức ảnh deepfake Giáo hoàng mặc áo khoác sành điệu, và mặc dù trông khá thuyết phục, bức ảnh này có một dấu hiệu rất rõ ràng cho thấy nó là giả. Chiếc thánh giá của ông trông giống một chiếc túi hơn là một chiếc vòng cổ. Hơn nữa, phần giữa áo khoác của ông trông giống như một chiếc đai nâng tạ.
Hãy để ý các tương tác vật thể kém khác có thể rõ ràng hơn ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ví dụ, mũ hoặc kính của người đó có thể trông không tự nhiên. Hãy quan sát cách họ tương tác với bàn, thức ăn và mọi thứ khác xung quanh họ.
Deepfake đang ngày càng phổ biến một cách đáng báo động, và nhiều trong số chúng rất thuyết phục. Tuy nhiên, bạn thường có thể biết liệu một hình ảnh hay video có hợp pháp hay không chỉ với một vài bước đơn giản. Nếu bất cứ điều gì trông khác biệt so với cách một người bình thường sẽ phản ứng, hãy coi đó là một dấu hiệu cảnh báo. Việc nâng cao ý thức và kỹ năng nhận diện deepfake là vô cùng cần thiết để bảo vệ bản thân trước những mối đe dọa kỹ thuật số này.
